Στη στήλη των συνεντεύξεων έχουμε καλεσμένη την Σοφία Δερέ από τις Εκδόσεις ΔΕΡΕ.

Η Σοφία Δερέ μας λέει ότι επενδύουν στα έργα στα οποία πιστεύουν και συμπορεύονται μαζί με τους συγγραφείς στον μαγευτικό, αλλά γεμάτο υφάλους,  ωκεανό της λογοτεχνίας.Ας την απολαύσουμε.

Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί αρκετοί νεοσύστατοι εκδοτικοί οίκοι, όλοι με προσωπική σφραγίδα. Ποιες συνθήκες ευνόησαν τη δημιουργία του εκδοτικού οίκου; 

Κατά την άποψη μου, πολλοί από τους νεοσύστατους «εκδοτικούς» στους οποίους αναφέρεστε δεν είναι πραγματικοί «οίκοι» με την έννοια που συνηθίζουμε να πιστεύουμε, αλλά αμιγώς εμπορικές επιχειρήσεις με αποκλειστικό σκοπό το χρηματικό κέρδος. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που βλέπουμε τους νέους συγγραφείς να αλλάζουν συνεχώς «στέγη» καθώς απογοητεύονται από «οίκους» που δεν εκτιμούν ούτε το έργο τους (πολλές φορές δεν το διαβάζουν καν), ούτε την προσωπικότητα τους, παρά μόνο εκμεταλλεύονται το πορτοφόλι τους και τις κοινωνικές τους γνωριμίες. Για εμάς ένας εκδοτικός οίκος πρέπει να διατελεί ταυτόχρονα κι ένα πολιτιστικό λειτούργημα αναδεικνύοντας έναν δημιουργό και το έργο του, προσφέροντας στο αναγνωστικό κοινό ένα αντικείμενο βιβλίο που να είναι προσιτό αλλά συγχρόνως ένα πραγματικό έργο τέχνης και επιτρέποντας στον συγγραφέα να αποκομίσει τα οικονομικά οφέλη των κόπων του. Στον τομέα τον βιβλίων, όπως και σε πολλούς άλλους της κοινωνικής μας ζωής, η λέξη «πίστη» είναι αυτή που θα έπρεπε να έχει τη μέγιστη σημασία και όχι το άμεσο κέρδος και η εκμετάλλευση. Γι’ αυτό ιδρύθηκαν οι Εκδόσεις ΔΕΡΕ: για να επενδύουμε στα έργα στα οποία πιστεύουμε και να συμπορευόμαστε μαζί με τους συγγραφείς μας στον μαγευτικό, αλλά γεμάτο υφάλους,  ωκεανό της λογοτεχνίας.

Σας άγχωσε το μέλλον μιας επιχείρησης στον εκδοτικό τομέα που το αγοραστικό κοινό είναι περιορισμένο;

Όπως σας εξήγησα στην πρώτη μου απάντηση, ποτέ δεν αντιμετώπισα τον αναγνώστη σαν απλό πελάτη και τον συγγραφέα σαν παραγωγό. Η λογοτεχνία είναι μια τέχνη και το βιβλίο ένα στοιχείο πολιτισμού. Δεν είναι ένα προϊόν κατανάλωσης αλλά το αντικείμενο συνάντησης ανάμεσα σε μια έμπνευση -μια προσωπική, πρωτότυπη πρόταση του ανθρώπου-καλλιτέχνη- και μια πνευματική, συναισθηματική και ψυχική αναζήτηση του ανθρώπου-αναγνώστη. Η τέχνη καλύπτει πάνω απ’ όλα την βαθιά ανάγκη, του να μοιράζεσαι που είναι στη φύση του ανθρώπου ως κοινωνικό ον. Πιστεύω λοιπόν πως ο καθένας είναι ένας εν δυνάμει αναγνώστης αρκεί το έργο που του προσφέρουμε να είναι γνήσιο και ειλικρινές ώστε να αναγνωρίσει τον συνάνθρωπό του πίσω από τις λέξεις. Ο όρος «περιορισμός» είναι για εμένα μόνο μια εύκολή δικαιολογία για να καλύψουμε την έλλειψη φαντασίας και δημιουργικότητας. Ο κόσμος είναι απέραντος και οι ευκαιρίες στη ζωή αμέτρητες αρκεί κανείς να μην «περιορίζει» τα όνειρα του.

Μόλις σε ένα χρόνο ζωής, μετράτε πόσους τίτλους βιβλίων;

Η Εκδόσεις ΔΕΡΕ μετράνε μέχρι στιγμής εννέα τίτλους και άλλα τρία βιβλία είναι αυτή τη στιγμή σε διάφορα στάδια έκδοσης. Είμαστε ιδιαίτερα επιλεκτικοί στα έργα που αποφασίζουμε να εκδώσουμε και προχωράμε αργά και μεθοδικά ώστε να προσφέρουμε σε όλα μας τα βιβλία και στους συγγραφείς τους τον χρόνο και την προσοχή που τους αξίζει. Τα βιβλία μας τα παρουσιάζουμε στο κοινό, τα προσφέρουμε στους αναγνώστες, κάθε φορά σαν ένα νέο δημιούργημά, ένα νέο παιδί της οικογένειας μας, και το βοηθάμε με μεγάλη αγάπη και υπερηφάνεια όχι μονό στα πρώτα βήματα του, αλλά και στη συνέχεια της πορείας του. Δεν το ρίχνουμε στην αγορά, χαμογελώντας  στα πρώτα του μπράβο και μετά του γυρίζουμε την πλάτη και πάμε γι’ άλλα. Εμείς, σε αντίθεση με άλλους εκδοτικούς, δεν πιστεύουμε πως τα βιβλία έχουν μια περιορισμένη διάρκεια ζωής και πως μετά από έναν-ενάμισι χρόνο πρέπει να ξεπουληθούν όσο-όσο ή με το βάρος του χαρτιού, έχοντας χάσει κάθε πνευματική αξία. Είμαστε ένας οίκος, μια οικογένεια, έστω μικρή ακόμα, που παίρνει τον χρόνο να βοηθήσει τα παιδιά της να μεγαλώσουν και που δε θα σταματήσει να τα υποστηρίζει στον δρόμο τους προς την επιτυχία. Είμαστε περήφανοι για τα έργα μας και θέλουμε να πιστεύουμε πως θα γίνουνε μια μέρα κλασσικά, αποκτώντας έτσι μια μορφή αθανασίας.

Ποια είναι η στάση του αναγνωστικού κοινού προς τις εκδοτικές σας επιλογές;

Το κοινό, έχοντας συνειδητοποιήσει πλέον πως η πληθώρα των προτάσεων που του γίνονται από έναν χώρο που κακώς ονομάζεται «αγορά», έχει επιτευχθεί πολλές φορές εις βάρος της ποιότητας. Απαιτεί πλέον πρωτίστως από κάθε έργο που του παρουσιάζεται να μην είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας να το κοροϊδέψουν. Δικό μας μέλημα είναι λοιπόν η αριστεία σε όλους τους τομείς της δημιουργίας των βιβλίων μας, από την λογοτεχνική αξία του κείμενου ως την καλαισθησία του εξωφύλλου, περνώντας από την ποιότητα του χαρτιού και την σοβαρότητα της επιμέλειας. Θέλουμε οι αναγνώστες μας πρώτα να απολαμβάνουν τα βιβλία μας με όλες τις αισθήσεις τους, σα γνήσια έργα τέχνης  να τα θαυμάζουν με τα μάτια τους, να τα ευχαριστιούνται με τα δάχτυλά τους, να τα έχουν στα χέρια τους και να νιώθουν πως κρατάνε κάτι πολύτιμο και σπάνιο από κάθε άποψη. Κύριο μας μέλημα είναι να βλέπει κάποιος το λογότυπό μας πάνω σ’ ένα εξώφυλλο και αυτό να είναι αρκετό για να σκεφτεί πως είναι σίγουρα ένα καλό βιβλίο. Μέχρι στιγμής το έχουμε πετύχει και η επιτυχία αυτή μας κάνει πολύ υπερήφανους.

Μια εθνική πολιτική για το βιβλίο θα βοηθήσει;

Η εμπειρία άλλον χωρών, όπως παραδείγματος χάρη της Γαλλίας, έχει αποδείξει περίτρανα πως η κρατική στήριξη στην τέχνη σε τομείς σαν τον κινηματογράφο ή την έκδοση βιβλίων, έχει απτά και αξιοζήλευτα αποτελέσματα. Αρκεί η δημόσια πολιτική να μην καθοδηγείται από συμφεροντολογικά κριτήρια πάντως τύπου που καταλήγουν αναπόφευκτα σε μεροληπτικές επιλογές και αφορίστηκες αποφάσεις. Στις περιπτώσεις αυτές το καθεστώς λογοκρισίας που προκύπτει είναι χειρότερο από την παντελή απουσία κανόνων και βοήθειας. Εξάλλου η δημόσια στήριξη στον πολιτισμό είναι ένα ζήτημα που ξεπερνάει πλέον το Ελληνικό κράτος καθώς ανήκουμε εδώ και χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια Ευρώπη που οικοδομήθηκε εδώ και αιώνες πάνω στην Ελληνική πολιτισμική και πολιτισμική κληρονομιά. Η Λογοτεχνία είναι η τέχνη του λόγου, της γλώσσας, και προστατεύοντάς την κρατάμε με τον καλύτερο τρόπο τον πολιτισμό μας ζωντανό. Είμαστε μια μικρή χώρα με μεγάλο παρελθόν, είναι σημαντικό να στηρίξουμε, σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, την τέχνη και ειδικά την τέχνη του λόγου αν δε θέλουμε να χαθούμε στην παγκοσμιοποίηση και την ολοκληρωτική κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας.

Υπάρχει ένα βιβλίο που θα θέλατε να έχει εκδώσει ο εκδοτικός οίκος σας;

Τα βιβλία που θα θέλαμε να είχαμε εκδώσει δεν είναι ένα αλλά πολλά, καθώς υπάρχουν αναμφίβολα ταλαντούχοι συγγραφείς σήμερα στο ελληνικό (και ξένο φυσικά) λογοτεχνικό στερέωμα. Όμως για ευνόητους λόγους θα αποφύγω να αναφερθώ σε συγκεκριμένους εν ζωή λογοτέχνες. Μπορώ να σας πω ωστόσο πως αν οι Εκδόσεις ΔΕΡΕ είχαν γεννηθεί πριν από πολλά χρόνια, θα επιζητούσαν και θα ήταν υπερήφανες να εκδώσουν έργα γεμάτα δύναμη σαν του Ζολά, γεμάτα ζωή σαν του Καζαντζάκη, γεμάτα πνεύμα σαν του Μπόρχες και γεμάτα συναίσθημα σαν του Λουντέμη.

Ξεχωρίζετε ένα βιβλίο απ’ όλα όσα έχετε εκδώσει;

Αγαπάμε όλα μας τα βιβλία το ίδιο. Η απάντηση δε θα μπορούσε να είναι διαφορετική, όχι επειδή δε θα ήταν σωστό να μειώσουμε κάποιον από τους συγγραφείς μας ή να ξεχωρίσουμε κάποιον άλλον, ούτε επειδή θα προωθούσε ένα βιβλίο μας εις βάρος των υπολοίπων, αλλά για τον απλό λόγο του ότι εκδίδουμε μόνο τα έργα που μας συνεπαίρνουν πραγματικά. Αν και είναι όλα τα βιβλία μας μοναδικά, άρα ιδιαίτερα και διαφορετικά, εμείς τα αγαπάμε και τα στηρίζουμε με την ίδια πίστη και την ίδια αφοσίωση. Δεν τα ξεχωρίζουμε μεταξύ τους, κι ας είναι ξεχωριστά, όμως θέλουμε να πιστεύουμε πως εσείς θα τα ξεχωρίσετε από την πλειοψηφία των υπολοίπων τίτλων που σας προσφέρονται. Επίσης ενθουσιαζόμαστε με κάθε νέο έργο μας προς έκδοση, χωρίς βεβαίως να παραμελούμε αυτά που έχουν ήδη ξεκινήσει τη ζωή τους, ακριβώς όπως θα έκανε οποιοσδήποτε γονιός με όλα τα παιδιά του.

Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για τον άνθρωπο Σοφία Δερέ και όχι για την επιχειρηματία;

Η Σοφία αγαπάει την δημιουργία και τις προκλήσεις, μα πάνω απ’ όλα αγαπάει τον άνθρωπο. Και πιστεύω ακράδαντα πως ο άνθρωπος σαν άτομο και σαν είδος έχει δημιουργηθεί για να εξελίσσεται και να βελτιώνεται συνεχώς, να βάζει στόχους πέρα απ’ τον ορίζοντα και να τους κυνηγάει. Σ’ αυτή την συνεχή αναζήτηση έχουμε ανάγκη από γνώσεις για να μη νιώθουμε λίγοι και από συναισθήματα για να μη νιώθουμε μόνοι. Χρειαζόμαστε πνευματικά και αισθηματικά ερεθίσματα για να φουσκώνουν τα πανιά μας και μια πραγματική παιδεία για να αισθανόμαστε ασφαλείς. Η διαδρομή από την βαρβαρότητα ως τον πολιτισμό είναι ένας συνεχής αγώνας. Οι αξίες του ουμανισμού πρέπει να κατακτιούνται καθημερινά και ποτέ να μην θεωρούνται ως δεδομένες, αλλιώς πολύ γρήγορα επέρχεται η παρακμή του πνεύματος, της καρδιάς και εν τέλει ολόκληρης της κοινωνίας των ανθρώπων. Η τέχνη, στην οποία εξέχουσα θέση έχει η λογοτεχνία που υπηρετώ, μέσα από τη αγωνιώδη επιδίωξη της για οικουμενικότητα και διαχρονικότητα, μας βοηθά να απλώνουμε το βλέμμα μας στην απεραντοσύνη του κόσμου και να απλώνουμε το χέρι μας στον συνοδοιπόρο συνάνθρωπο μας. Γράφοντας, δημιουργούμε ένα-ένα τα σκαλοπάτια που θα μας οδηγήσουν πιο κοντά στη Θέωση και διαβάζοντας σιγά-σιγά τα ανεβαίνουμε. 

Ποια είναι τα άμεσα εκδοτικά σας σχέδια;

Τα σχέδια μας είναι να διευρύνουμε ακόμη περισσότερο τα λογοτεχνικά είδη των εκδόσεων μας, καθώς είναι πεποίθηση μας πως η αξία ενός κειμένου δε βρίσκεται στο θέμα που πραγματεύεται, αλλά στην λογοτεχνική του ποιότητα. Μυθιστορήματα, διηγήματα, νουβέλες -σε πεζό λόγο ή σε ποιητικό-, θεατρικά έργα, προϊόντα της μυθοπλασίας, της βιογραφίας ή της ιστορίας, ακόμα και αλληγορικοί διάλογοι ή φιλοσοφικές αναζητήσεις, όλες οι μορφές του γραπτού λόγου είναι εξίσου καλοδεχούμενες στις εκδόσεις μας. Επιζητούμε τη διαφορετικότητα γιατί η ποικιλία είναι ζωή ενώ ο κομφορμισμός είναι θάνατος. Θέλουμε κάθε μας νέο βιβλίο να είναι πάντα για το αναγνωστικό κοινό μια ευχάριστη έκπληξη.

Τι ζητάτε από έναν συγγραφέα;

Ζητάμε από έναν συγγραφέα να είναι ταυτόχρονα αυθεντικός αλλά σε συνεχή αναζήτηση του εαυτού του. Να μην ξέρει τι θέλει πραγματικά αλλά να το θέλει πολύ, να το θέλει με πάθος. Ποτέ να μην επαναλαμβάνεται, ποτέ να μην αντιγράφει, ποτέ να μην εφησυχάζεται, ποτέ να μην είναι ευχαριστημένος με το τελευταίο του δημιούργημα κι ας είναι αντάξιο ενός έργου του Ντοστογιέφσκι. Δεν τον θέλουμε δυστυχισμένο, μα ούτε και κορεσμένο. Οι συγγραφείς μας είναι άνθρωποι που επιθυμούν να δώσουν αλλά που αγωνιούν και να πάρουν. Είναι εμπνευσμένοι πλάστες του κόσμου γύρω μας και ταυτόχρονα ανήσυχα πλάσματα της δημιουργίας όπως ο καθένας μας. Στον συγγραφέα αναζητάμε απλά την ουσία της ζωής, του εισπνέω και του εκπνέω, όπως και σε κάθε άνθρωπό. 

Ποιο είναι το μότο σας για τη ζωή;

Όπως κάθε ανήσυχη προσωπικότητα τα μότο είναι πολλά, και εξελίσσονται με τα χρόνια που περνάνε. Ωστόσο η ακρογωνιαία λίθος της ύπαρξης μου -την οποία κληρονόμησα από τους γονείς μου και την οποία σήκωνα ανέκαθεν σα σημαία- είναι η αξιοπρέπεια. Κάθε τι που κάνουμε στη ζωή μας, κάθε επιλογή μας, κάθε συμβουλή που δεχόμαστε ή που δίνουμε, πρέπει να καθοδηγούνται από την αρχή της αξιοπρέπειας. Αυτήν πρέπει να υπηρετούμε, αυτήν πρέπει να διδάσκουμε, αυτή πρέπει να μας ξεχωρίζει αλλά και να μας ενώνει. Οφείλουμε να σεβόμαστε τον εαυτό μας όσο και τους άλλους, και να πράττουμε με υπερηφάνεια και ανιδιοτέλεια. Οπότε, αν ήθελα να κρατήσω ένα μότο για τη ζωή μου θα έλεγα πως μια αξιοπρεπής προσπάθεια, όποια κι αν είναι η έκβαση της, αξίζει πάντα περισσότερο από οποιαδήποτε αναξιοπρεπή επιτυχία, όσο μεγάλη και αν είναι αυτή. Γιατί στο τέλος της ημέρας δε θα ξεφύγουμε από την κρίση του πιο αυστηρού κριτή που είναι πάντα ο εαυτός μας.

Βασιλική Ευαγγέλου-Παπαθανασίου