Αίγλη Κρικη:τα πορφυρά παλάτια είναι”λαογραφημένο” ιστορικό μυθιστόρημα”

Για την Αίγλη Κρικη, η διδασκαλία  είναι ένας τοµέας που -ως εκπαιδευτικός- αναπτύσσει τη δηµιουργικότητά της , αλλά πιστεύει ότι το πεδίο της συγγραφής παρέχει στην ίδια  δυνατότητες δηµιουργίας και ευκαιρίες έκφρασης μια που μέσα από τη διαδικασία της ανακαλύπτει συνεχώς νέες πτυχές του εαυτού της.

Η ιστορία της Σελιζέ στο σημερινό Ουζμπεκιστάν. Τι σας ώθησε να γράψετε για τον ιερό πόλεμο των Ουαχάμπι;

Όλα ξεκίνησαν από τον θάνατο ενός μωρού, του Αιλάν, που το άψυχο κορμί του ξεβράστηκε στα παράλια της Τουρκίας. Ήταν 3 Σεπτεμβρίου 2015 όταν οι πρώτες πλαστικές βάρκες Σύριων προσφύγων άρχισαν να κατακλύζουν τα παράλια της Τουρκίας και της Ελλάδας.
Στη θέα του νεκρού μωρού, που η φωτογραφία του είχε γίνει viral στα μέσα κοινωνικής δικτυωσης, συγκλονίστηκα, πόνεσα, θύμωσα κι άρχισα να ψάχνω ιστορικά την περιοχή της Συρίας και βαθύτερα της Ανατολής, μήπως και μάθαινα το γιατί. Εκεί ανακάλυψα ότι το τζιχάντ είχε τις ρίζες του πολύ βαθιά στους αιώνες της ανθρώπινης ιστορίας, στον 8ο αιώνα μ.Χ. Έτσι, θέλησα μέσα από ένα παραμύθι για μεγάλους να δώσω ιστορικές πληροφορίες που θα ενδιέφεραν τους ανθρώπους της εποχής μου. Ήθελα να τους εξηγήσω τι είναι το τζιχάντ ή ουαχάμπι, όπως λεγόταν, ποια η φιλοσοφία του, πόσα κοινά χαρακτηριστικά έχει με το σήμερα και τι θα έπρεπε να περιμένει η ανθρωπότητα από αυτό, για να μην εκπλήσσεται και ίσως, να μη χάνει το θάρρος της, μαθαίνοντας πώς μπορεί να τους αντικρούσει.

Η μαγεία του έρωτα, σάχηδες, ίντριγκες, ιερός πόλεμος. Πείτε μας λίγα λόγια για τα «Πορφυρά Παλάτια».

Ο Σάχης της Σαμαρκάνδης, Αμπίρ Κιζ Αρκάν, φανατικός υποστηρικτής του Ουαχάμπι, θέλει να κατοχυρώσει την εξουσία του με έναν γιο που θα συνεχίσει τη βασιλεία του στο χαλιφάτο της Σαμαρκάνδης. Για να γίνει αυτό, διατάζει να του βρουν γυναίκα Μουσουλμάνα, όχι εξισλαμισμένη από το χαρέμι του, ώστε να ‘ναι σίγουρος για τη θρησκευτική της καθαρότητα. Χωρίς ο ίδιος να γνωρίζει τους λόγους, στοχευμένα οι αυλικοί του, του προτείνουν την κόρη του Γραμματικού Σαλέχ που ζούσε σε ένα χωριό της Σαμαρκάνδης. Παράνομα και με τη βία την κλεβει και τη βάζει στο χαρέμι του. Η Σελιζέ προσπαθεί να επιβιώσει, χωρίς να χάσει το ταμπεραμέντο της, που είναι αρκετά ανατρεπτικό για γυναίκα της εποχής της. Φυσικά, δεν λείπει κι ο έρωτας, με τον οποίο, όποιος έρχεται αντιμέτωπος, καίγεται κι ο ίδιος από τη φλόγα του. Μέσα από πολλές περιπέτειες, μυστικά του παρελθόντος, μάχες, πάθη, λάθη, οργή κι αγάπη, ο σάχης Αμπίρ και η χουνκάρ Σελιζέ φέρνουν τα πάνω κάτω στη Σαμαρκάνδη, αλλά και στη δική τους ζωή.

Ανατολή. Μυστήρια και πάθη. Πόσο καλά τη γνωρίζετε;

Η Ανατολή πάντα μου κινούσε το ενδιαφέρον. Τη γνωρίζω μέσα από ταινίες, τη μουσική, τα ενδύματά της, την κουλτούρα της στην οποία ο χώρος του πανεπιστημίου και η καθηγήτρια μου, Λαογράφος κ. Μαρίνα Βρέλλη-Ζάχου, μου έδωσαν την ευκαιρία να μυηθώ στο μεγαλείο της Λαογραφίας και μου έδειξαν τα σωστά βήματα της έρευνας. Όπως είναι φυσικό, γνώρισα καλύτερα την Ανατολή έπειτα από την ενδελεχή έρευνα που έκανα για να συλλέξω πληροφορίες για το βιβλίο μου, γι’ αυτό
μπορώ υπερήφανα να πω ότι είναι το πρώτο “λαογραφημενο” ιστορικό μυθιστόρημα. Κι αυτό το χρωστώ στην κ. Μαρίνα Βρέλλη, για την εξαιρετική διδασκαλία της και την κατάρτιση των φοιτητών της στον τομέα της Λαογραφίας του πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Γυναίκες στην Ανατολή. Μπούρκα και έλλειψη ελευθερίας. Έχουν δικαιώματα. Πείτε μας λίγα λόγια για τη ζωή εκεί.

Καταρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι:
Το γυναικείο φύλο και η θέση της γυναίκας στη Δύση δεν είναι καθόλου καλύτερη από αυτήν της Ανατολής. Το ότι λείπει η μπούρκα από τη γυναίκα της Δύσης δεν την καθιστά κι ελεύθερη. Η γυναίκα της Δύσης παλεύει με τους χίλιους ρόλους που της έχει επιβάλλει ο δυτικός τρόπος ζωής και το Κεφάλαιο, η εκβιομηχάνιση της παραγωγής και η ιδανική εικόνα που πρέπει να έχει η γυναίκα απέναντι στον σύζυγό της, στην οικογένεια της, στην εργασία. Αν αυτό είναι ελευθερία, τότε πού είναι τα δικαιώματα της;
Η γυναίκα της Ανατολής κρύβει το πρόσωπο της και το σώμα της γιατί θεωρείται πειρασμός για το ανδρικό φύλο. Δεν έχει ελεύθερη άποψη και βούληση. Δεν ορίζει η ίδια το κορμί της, αλλά ανά πάσα στιγμή μπορεί να βιαστεί ή να κακομεταχειρίζεται από οποιονδήποτε. Πού είναι τα δικαιώματα της κάτω από την μπούρκα της;
Και οι δύο περιπτώσεις δεν έχουν τεράστιες διαφορές, παρόλο που ζούνε στα δύο άκρα του κόσμου.

Η ιστορία σας ευωδιάζει μπαχάρια και παζάρια Ανατολής. Έχετε επισκεφθεί αυτές τις χώρες;

Έχω βρεθεί στην Μπανγκόκ και μου άρεσε η κουλτούρα κι ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι πολύ κοντά στη φύση. Όμως, πιστεύουν πολύ στο πεπρωμένο και η κοινωνία τους διαρθρώνεται σύμφωνα με την καταγωγή τους και τις φατρίες. Εάν για παράδειγμα ανήκεις σε αγροτική οικογένεια, είσαι υποχρεωμένος να γίνεις κι εσύ αγρότης, δεν σου επιτρέπει ο νόμος να μορφωθείς. Το πολίτευμα τους είναι η βασιλεία. Ενθουσιάστηκα, βέβαια, από τα στολίδια της παραδοσιακής φορεσιάς τους, τα χρώματα, τα αρώματα και τα μπαχάρια της Ινδονησιακής κουζίνας τους. Δεν σας κρύβω, όμως, ότι θα ήθελα να επισκεφθώ τη Χίβα, το Ουζμπεκιστάν, τη Μογγολία και τους νομάδες. Αυτά είναι ταξίδια ζωής.

Θρησκευτικός φανατισμός, το δίκιο του ισχυρού. Πόσο τυφλώνει τον άνθρωπο η απολυταρχία;

Εγώ θα έλεγα “θρησκευτικός φανατισμός = το όπιον του λαού”. Είναι ιστορικά καταγεγραμμένο ότι όλες οι εκμεταλλευτικές εξουσίες, στην αναζήτηση μέσων ώστε να κατοχυρώσουν τη θέση τους και την επικυριαρχία τους στις μάζες, είχαν, αλλά κι εξακολουθούν να έχουν “ερωμένη” τη θρησκεία. Επικαλούνται τα θεία και την καθαρότητα της πίστης, εκτός των άλλων μέσων όπως τη βία και τον εκφοβισμό, αλλά και τη διαμόρφωση συνειδήσεων, μέσα από το κοινωνικό γίγνεσθαι, την παιδεία, τον αθλητισμό και την πολιτική. Μιλώντας για απολυταρχία μέσω του θρησκευτικού φανατισμού, καθετί διαφορετικό χαρακτηρίζεται “παράνομο”. Έτσι, οπλίζεται το χέρι των ανθρώπων, μπερδεύεται το μυαλό με ανυπόστατες ιδέες, φουσκώνει από μίσος η ψυχή για το οτιδήποτε διαφορετικό και επέρχεται η χειραγώγηση των μαζών. Πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει ο φόβος για το “χέρι του Θεού”, για τη σίγουρη αμαρτία που θα φορτωθεί η ψυχή του ανθρώπου εάν δεν ακολουθηθούν ρητά οι εντολές των εντολοδόχων του Θεού, είτε αυτοί είναι η εκτελεστική εξουσία είτε η θρησκευτική εξουσία είτε και τα δύο μαζί. Απώτερος σκοπός, όμως, της κάθε εκμεταλλευτικής εξουσίας παραμένει η επικυριαρχία της και η μονιμοποίηση της, γι’ αυτό παράλληλα με την προσπάθεια της για αποδυνάμωση της ενότητας των μαζών, “φλερτάρει” και με τον θρησκευτικό φανατισμό, γιατί ο φόβος που προκαλεί στις μάζες είναι το όπλο της.
Ο Σάχης Αμπίρ κυβερνούσε τον τόπο του με τον φόβο και την απειλή και την εξαθλίωση του λαού του. Αποφασίζει να εγκαταλείψει την εξουσία, από δικό του κυρίως φόβο που του προκαλεί το παρελθόν του κι όχι από ταξική συνείδηση. Όταν οικειοποιείται τον τρόπο ζωής του λαού του και βλέπει την κοινωνική αδικία που υφίσταται η ίδια του η μητέρα, αλλά και η σύζυγος του, με νόμους που ο ίδιος είχε ορίσει, συνειδητοποιεί πόσο λάθος είναι να διοικεί με βία και απολυτότητα έναν λαό. Μέσω του Αμπίρ, διαφαίνεται η ανάγκη του κόσμου για αλλαγή στα επίπεδα της εξουσίας, όταν αυτή προέρχεται από τους ίδιους τους εξουσιαστές που αποφασίζουν να συμπορευτούν με τον λαό και να στηρίξουν τον λαό ως “συντονιστές” για τα δικαιώματα του και μια πιο αξιοπρεπή ζωή. Ουτοπικό, ε;
Μόνο στο κομμάτι που χρονικά συμβαίνει στο παραμύθι. Αλλιώς, για εμένα όλα είναι δυνατόν να συμβούν και η αλλαγή του Σάχη δίνει ελπίδα στον κόσμο ότι υπάρχουν κι άνθρωποι που αλλάζουν, εξελίσσονται και πάνε τον κόσμο μπροστά. (Περισσότερα εξηγούνται στο τέλος του βιβλίου, στο κεφ. «Τα μυστικά της Ανθρωπιάς»).

Ποια είναι για εσάς τα βασικά προσόντα ενός καλού συγγραφέα;

Για μένα, ένας καλός συγγραφέας θα πρέπει να είναι γνώστης των στοιχείων και των καταστάσεων που πραγματεύεται, να έχει κάνει ενδελεχή έρευνα σε ό,τι αφορά την ψυχοσύνθεση των ηρώων του, αλλά να έχει και τη δεινότητα της περιγραφής των χώρων, των τοπίων και της ατμόσφαιρας, ώστε να βάζει τον αναγνώστη μέσα στο “σκηνικό” της πλοκής. Θα πρέπει να είναι ξεκάθαρος ως προς τις ιδέες που θέλει να εκφράσει και να μην κουράζει το αναγνωστικό κοινό με εκτενείς κι ανούσιες περιγραφές, εκτός εάν στοχεύει να πει κάτι μέσα από αυτές. Κυρίως θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να μπορεί να διδάξει κάτι στον αναγνώστη, δηλαδή αυτό που ο ίδιος έμαθε μέσα από την έρευνα και τις εμπειρίες του πριν συγγράψει το έργο του, να μπορεί να το μεταδώσει στον αναγνώστη. Θεωρώ τον συγγραφέα “στρατευμένο στην τέχνη του λόγου”, στρατευμένο και με αυτοσκοπό του να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός καλύτερου κόσμου, με αξιοπρεπή και υγιή τρόπο ζωής, με ταξική συνείδηση και πράξεις αλληλοβοήθειας, όπως προσπάθησαν οι δύο βασικοί ήρωες του βιβλίου να κάνουν, ο Σάχης Αμπίρ και η Χουνκάρ Σελιζέ.

Πώς ξεκίνησε για εσάς η συγγραφή;

Ξεκίνησα να γράφω άρθρα στον τοπικό τύπο των Ιωαννίνων, στο περιοδικό Επιλογές Ήπειρος και στο blog Epirusgate.gr. Τα γεγονότα που συνέβαιναν στην τοπική κοινωνία, αλλά και ευρύτερα, με καθοδηγούσαν να γράψω τις σκέψεις μου και τις απόψεις μου. Τα «Πορφύρα Παλάτια» γράφτηκαν, διότι πέρα από τον ευρύτερα κοινωνικό στόχο του βιβλίου, μου ήταν αδύνατο να διαβάσω την υπάρχουσα πεζογραφία των “φωτορομάντζων” -έτσι τα χαρακτηρίζω- γιατί δεν έβρισκα κάτι το ουσιώδες που θα με βελτίωνε και θα με εξέλισσε ως άνθρωπο. Πρότυπα μου λογοτεχνικά είναι ο Μ. Λουντέμης και ο Κ.Π. Καβάφης. Το θεωρώ προσωπικό “ξεπεσμό” να διαβάσω “φωτορομάντζα” βιβλία. Βεβαίως, ο κόσμος μπορεί να επιθυμεί να διαβάζει κι αυτού του είδους την πεζογραφία για πολλούς λόγους, αλλά και γιατί δεν θέλει να σκέφτεται και να προβληματίζεται επιπλέον με τα χίλια μύρια που βιώνει στην καθημερινότητα του, την οικονομική δυσχέρεια κι ανέχεια, τον εκφοβισμό στην εργασία, στο σπίτι, στο σχολείο, στη γειτονιά. Παρ’ όλη την κατανόηση που μπορώ να δείξω ως προς αυτήν τη στάση του αναγνωστικού κοινού, θεωρώ πως είναι καιρός η πεζογραφία να πάει ένα βήμα παρακάτω και να “ματακοιτάξει” τους κλασικούς του παρελθόντος. Αν και ακούγεται οξύμωρο το ότι “για να πάμε μπροστά, πρέπει να κοιτάξουμε πίσω”, εννοώ ότι ένας καλός συγγραφέας μπορεί να δώσει την “ελαφρότητα” της περιπέτειας μιας αγωνιώδους αφήγησης, αλλά ταυτόχρονα και το βάθος και κύρος μιας αφήγησης που έχει να σπείρει ιδέες και να θερίζει καρπούς στο μέλλον. Κι όπως λένε,”ό,τι δεν σου αρέσει, φτιάξ’ το”, έτσι κι εγώ έφτιαξα ένα παραμύθι για μεγάλους, με τον διδακτικό χαρακτήρα που συναντάμε στους μύθους και τα παραμύθια ανά τον κόσμο.

Οι ήρωες σας έχουν στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας σας;

Αναπόφευκτα οι ήρωες μου θα είχαν στοιχεία κι από τον δικό μου χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία, αλλά έχουν κι από ανθρώπους γύρω μας, που όλοι έχουμε συναντήσει. Για παράδειγμα, όλο και κάποιοι θα έχουν έναν στρίφνο γείτονα, ένα απολυταρχικό αφεντικό, μια εξαπατημένη σύζυγο, έναν φίλο που δολοπλοκεί, έναν ξενιτεμένο, έναν αδελφό ή αδελφή που δεν θέλει να συναναστραφεί και φυσικά, παράπονα από λάθος χειρισμούς των γονιών τους. Οι ήρωες του βιβλίου είμαστε όλοι ή ο διπλανός μας, με τα πάθη μας και τα λάθη μας.

Περιγράψτε μας την καθημερινότητα σας.

Εργάζομαι ως καθηγήτρια αγγλικών εδώ και 19 χρόνια, αγαπώ πολύ τα παιδιά, θεωρώ ότι έχω εξαιρετική σχέση με τα παιδιά μου, ειδικά όταν είναι στην εφηβεία, και συνήθως, όταν δεν διορθώνω γραπτά, γράφω τα πρωινά, εάν δεν έχω άλλες υποχρεώσεις.

Έχετε βάλει μπροστά τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;

Έχω ήδη ξεκινήσει να ερευνώ και να γράφω το δεύτερο μου βιβλίο που, είναι πιο σύγχρονο -εννοώ, ότι δεν είναι ιστορικό- και θα έλεγε κανείς ότι χρονογραφεί την εποχή μας. Αυτήν τη φορά ο λόγος μου είναι σύγχρονος, στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, και οι περιπέτειες των ηρώων μου έχουν και πάλι σκοπό να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να μη φοβούνται και να κυνηγούν τη ζωή. Μα πάνω απ’ όλα, να αγαπούν τον Άνθρωπο!

Βασιλική Ευαγγέλου-Παπαθανασιου