Μανώλης Δούνιας: “Η πραγματική σύγκρουση είναι ανάμεσα στην ιδιωτική επιθυμία και τη δημόσια πραγματικότητα.”

Το έργο Αντιγόνη, σε σκηνοθεσία του Μανώλη Δούνια και Αιμίλιου Χειλάκη, με τη συμμετοχή μιας δυναμικής ομάδας καταξιωμένων και νεότερων ηθοποιών, θα ξεκινήσει το ταξίδι του στις 22 Ιουνη, στο Κηποθέατρο Παπάγου, και θα συνεχίσει σε όλη την Ελλάδα.
Ο Μανώλης Δουνιας, ένας νέος σκηνοθέτης που έχει ξεχωρίσει για τις εκρηκτικές παραστάσεις του, ξεδιπλώνει τις απόψεις του με παρρησία στους αναγνώστες του Maxmag και καταφέρνει να μας εντυπωσιάσει για ακόμα μία φορά, με την ωριμότητα και την καλλιέργειά του.

Επιμέλεια Συνέντευξης: Βασιλική Παπαθανασίου

Διαβάζοντας κανείς περισσότερα για το βιογραφικό σας, ανακαλύπτει ότι οι πρωταρχικές σπουδές σας, δεν αφορούν το θέατρο, αλλά τη νομική. Αποτέλεσαν όμως αφορμή για να ανοίξει ο δρόμος σας προς αυτό και τη σκηνοθεσία. Πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε περισσότερο ενεργά;

Η αγάπη μου για το θέατρο ξεκίνησε περίπου στο Λύκειο. Ήμουν τυχερός γιατί στο σχολείο μου υπήρχε Θεατρικός Όμιλος, αλλά και όμιλος Forensics που συμμετείχα και είχα μια πρώτη δειλή επαφή με την υποκριτική. Επίσης, κάποιοι καθηγητές οργάνωναν θεατρικές εξόδους -σε ώρες εκτός μαθημάτων- και έτσι είχα την τύχη να δω ως μαθητής Λυκείου παραστάσεις όπως ο «Μισάνθρωπος» του Λευτέρη Βογιατζή. Έτσι, άρχισα μετά μανίας να παρακολουθώ θέατρο με αποτέλεσμα να βλέπω γύρω στις 40 παραστάσεις το χρόνο. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι ήθελα να μάθω περισσότερα για το πως μια θεατρική παράσταση γεννιέται και άρχισα να παρακολουθώ μαθήματα σε θεατρικό εργαστήρι, παράλληλα με τις Σπουδές μου στο Πολιτικό Τμήμα της Νομικής. Η πρώτη μου επαγγελματική εμπειρία στο θέατρο ήρθε το 2006, όταν δύο από τους καθηγητές μου στο θεατρικό εργαστήρι μου ζήτησαν να συνεργαστούμε. Κυριολεκτικά από το πουθενά, βρέθηκα ταυτόχρονα να κάνω μαζί με την Αλίκη Δανέζη Knutsen τη μετάφραση του “Festen”, που ανέβηκε στο Θέατρο Θησείον, και να είμαι βοηθός του Δημήτρη Μαυρίκιου στον «Ερρικο Δ», που ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο. Το μεταπτυχιακό στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών ήρθε αρκετά αργότερα, όταν είχα ήδη κάνει κάποια βήματα στον χώρο.

Πιστεύετε ότι οι σχολές δραματικής τέχνης στην Ελλάδα επαρκούν για να σπουδάσει κάποιος σκηνοθέτης;

Όχι, δεν πιστεύω ότι οι δραματικές σχολές επαρκούν για να σπουδάσει κάποιος σκηνοθέτης. Το ανακάλυψα από πρώτο χέρι την εποχή που έψαχνα κάποια σχολή σκηνοθεσίας στην Ελλάδα και δεν υπήρχε τίποτα. Τελικά κατέληξα να αρχίσω μαθήματα σκηνοθεσίας σε σχολή κινηματογράφου, αλλά φυσικά αυτό δεν κάλυπτε αυτό που έψαχνα. Γι’αυτό θεωρώ πολύ σημαντική την προοπτική της δημιουργίας μιας τέτοιας σχολής, έτσι ώστε όσοι θέλουν να ασχοληθούν με αυτόν τον τομέα να μην χρειάζεται να φύγουν για σπουδές στο εξωτερικό ή να πρέπει να φοιτήσουν σε μια δραματική σχολή – που αν και είναι εξαιρετικά χρήσιμη εμπειρία για κάποιον σκηνοθέτη – δεν παύει να είναι ένα μέρος μόνο της εκπαίδευσης που χρειάζεται να πάρει.

Η αγάπη σας για το θέατρο είναι αποκλειστική ή θα βρούμε δουλειές σε κινηματογράφο και τηλεόραση που έχουν την υπογραφή σας;

Παρόλο που είμαι φανατικός κινηματογραφόφιλος, και η αγάπη μου για το σινεμά προϋπήρξε αυτής για το θέατρο, όχι δεν έχει τύχει να λάβω μέρος σε κάποια δουλειά στον κινηματογράφο ή στην τηλεόραση. Εξαιρούνται βέβαια κάποιες ταινίες μικρού μήκους συμμαθητών μου στην σχολή κινηματογράφου στις οποίες έχω συμμετάσχει από όποιο πόστο μπορεί κάποιος να φανταστεί.

Μανώλης Δούνιας

Ο Αμπιγιέρ πέρυσι έκλεψε τις εντυπώσεις. Εσείς ποιο είδος θεάτρου αγαπάτε περισσότερο; Έχετε κάποιο αγαπημένο έργο που θέλετε να το σκηνοθετήσετε;

Ο “Αμπιγιέρ” ήταν μια εξαιρετικά ευτυχής για μένα στιγμή. Είχα κάνει αρκετές δουλειές στο θέατρο ως βοηθός σκηνοθέτη και μεταφραστής και είχα αποφασίσει ότι θα έκανα την πρώτη μου σκηνοθεσία μόνο όταν ένιωθα ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή. Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε με τον «Αμπιγιέρ» και ήταν πράγματι μια ιδανική συγκυρία. Είχα την μεγάλη τύχη να έχω τον Αλέξανδρο Μυλωνά και τον Μάνο Βακούση στους δυο βασικούς ρόλους, δυο εξαιρετικούς ηθοποιούς που έχουν απίστευτη χημεία μεταξύ τους. Ήταν επίσης ένα έργο που είχε ως θεματική του το θέατρο μέσα στο θέατρο, κάτι στο οποίο έχω ιδιαίτερη αδυναμία. Παρόλα αυτά, δεν έχω κάποιο είδος θεάτρου που να ξεχωρίζω. Όσον αφορά αγαπημένα έργα, μπορώ να σκεφτώ κάποια έργα του Arthur Miller, αλλά και του Stephen Sondheim, αφού με ιντριγκάρει ιδιαίτερα η προοπτική να σκηνοθετήσω ένα musical αυτού του είδους.

Η Τέχνη είναι πάντα μια αφορμή για επικοινωνία, κι εσείς φαίνεται ότι επικοινωνείτε τέλεια με τον Αιμίλιο Χειλάκη. Έχετε συνεργαστεί με επιτυχία και στο παρελθόν, όπως στον Ταρτούφο και στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι. Μιλήστε μας γι’ αυτή τη σχέση συνεργασίας.

Είναι η τέταρτη φορά που συνσκηνοθετούμε με τον Αιμίλιο. Η πρώτη μας δουλειά ήταν ο μονόλογος «Μόνος με τον Άμλετ», ακολούθησαν ο «Ταρτούφος», όπου είχαμε την χαρά να μας εμπιστευτούν ηθοποιοί, όπως ο Άλκις Κούρκουλος, η Ράνια Οικονομίδου, η Αθηνά Μαξίμου, η Ρούλα Πατεράκη και η περσινή «Ιφιγένεια εν Αυλίδι». Η συνεργασία μας, μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε οτι η σκηνοθετική… σύμπραξη, δε σημαίνει απαραίτητα οτι πρέπει πάντα να συμφωνούμε με όλα. Αντίθετα, όταν διαφωνούμε «αναγκαζόμαστε» να γίνουμε πιο δημιουργικοί έτσι ώστε να πείσουμε ο ένας τον άλλο για την άποψή του ή να βρούμε έναν δρόμο που μας εκφράζει και τους δυο. Τον τελικό λόγο τον έχει πάντα η ίδια η παράσταση, καθώς επιλέγουμε την ιδέα που υπηρετεί την παράσταση καλύτερα, γιατί η κάθε ιδέα έχει αξία και λόγο ύπαρξης μόνο αν οδηγεί στο κοινό όραμα και στον κοινό στόχο που έχουμε θέσει.

Φέτος η συνεργασία σας επεκτείνεται στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Ποιος ο στόχος της παράστασης; Τι θέλετε να πάρει μαζί του ο θεατής όταν θα πέσει η αυλαία;

Στόχος της παράστασης είναι να αναδειχθεί ότι το πραγματικό θέμα της τραγωδίας είναι κάτι περισσότερο από την αντιπαράθεση ανάμεσα στο δίκαιο της πολιτείας και το θεϊκό δίκαιο ή ανάμεσα στην εξουσία και τη δικαιοσύνη. Η πραγματική σύγκρουση είναι ανάμεσα στην ιδιωτική επιθυμία και τη δημόσια πραγματικότητα. Σ’ αυτήν την πόλη, όλοι είναι μόνοι. Προσπαθούν να ευτυχήσουν, αλλά δεν ξέρουν τι πρέπει να κάνουν γι’ αυτό, διαλέγουν λάθος μέσα. Το συναρπαστικό με την «Αντιγόνη» είναι ότι μπορείς να βρεις στέρεα επιχειρήματα τόσο για τις απόψεις της Αντιγόνης όσο και για του Κρέοντα. Όμως η εμμονή τους και η αλαζονεία τους οδηγούν στην καταστροφή, καθώς ο Κρέων είναι αποφασισμένος να επιβληθεί και η Αντιγόνη αποφασισμένη να πεθάνει.

Μανώλης Δούνιας

Μόνο τρεις υποκριτές. Αθηνά Μαξίμου, Αιμίλιος Χειλάκης, Μιχάλης Σαράντης. Γιατί ακλουθείτε τα πρότυπα της αρχαίας τραγωδίας;

Το πρότυπο των τριών υποκριτών ήταν κάτι που επιχειρήσαμε για πρώτη φορά πέρυσι, με την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, και ήταν μια πρόκληση με εξαιρετικό ενδιαφέρον. Φέτος, θέλαμε να μελετήσουμε την εφαρμογή του ίδιου προτύπου σε μια τραγωδία του Σοφοκλή αυτήν την φορά. Έτσι, η Αθηνά αναλαμβάνει το ρόλο της Αντιγόνης, του Τειρεσία και του Αγγελιοφόρου, ο Μιχάλης του Αίμονα, της Ισμήνης και του Σκοπού, ενώ ο Αιμίλιος αναλαμβάνει τον Κρέοντα και την Ευρυδίκη. Το παράδοξο με την «Αντιγόνη» είναι ότι είναι μια τραγωδία που στο κέντρο της έχει τον Κρέοντα, καθώς ο ομώνυμος ρόλος «εξαφανίζεται» σχετικά νωρίς από το έργο, αφήνοντας τον Κρέοντα επι σκηνής σχεδόν σε όλο το έργο να αντιμετωπίζουν όλους τους υπόλοιπους που προσπαθούν να τον κάνουν να αναθεωρήσει την σκληρή απόφασή του.

«Οὔτοι συνέχθειν, ἀλλά συμφιλεῖν ἔφυν», είναι ο πιο περίφημος στίχος σε τούτο το δράμα του Σοφοκλή. Μέσα σε αυτόν, τον απέραντα λυρικό στίχο, εσωκλείεται ένας αληθινός ύμνος στην αγάπη και ταυτόχρονα αποκαλύπτεται όλη η ομορφιά της ψυχής της Αντιγόνης. Τι είναι για σας η αγάπη;

Το “Δεν είναι πόλεμος για μένα η ζωή· αγάπη είναι” όπως το έχει μεταφράσει ο Γιώργος Μπλάνας για την παράστασή μας, είναι μια φράση με εξαιρετικά απλοϊκό και ξεκάθαρο μήνυμα που ταυτόχρονα έχει ένα τόσο διαχρονικό, δυνατό και σπουδαίο νόημα. Πολλά έχουν ειπωθεί για την αγάπη από συγγραφείς και ποιητές του παρελθόντος: “Αγάπη είναι ο σεβασμός στην ζωή” ή “μια μαγευτική απάτη την οποία ο άνθρωπος δέχεται με την καλή του θέληση” και μπαίνω στον πειρασμό να αναφέρω και τα λόγια του Σοφοκλή για τον έρωτα από την Αντιγόνη: “ Θάλασσες, πόλεις κι ερημιές, όλα γνωρίζουνε τη δύναμή σου. Δυνάστη ανθρώπων και θεών, ποιος πάλεψε μαζί σου και δεν έχει τρελαθεί;”. Αυτό όμως που εκφράζει περισσότερο σε αυτην την φάση είναι η ματιά του Εγγονόπουλου «Αγάπη είναι ο μονος τρόπος”.

Έχετε σκοπό να κάνετε περιοδεία με την παράσταση;

Το ταξίδι της «Αντιγόνης» θα ξεκινήσει από το Κηποθέατρο Παπάγου στις 22 και 23 Ιουνίου. Επόμενοι, σταθμοί το Βεάκειο στις 28 Ιουνίου, το Θέατρο Κήπου στην Θεσσαλονίκη στις 5,6,7 Ιουλίου και το Ηρώδειο στις 11 Ιουλίου. Θα ακολουθήσει μεγάλη περιοδεία, σε πάνω από 40 πόλεις, κάτι που θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό αφού μετά την περσινή μας εμπειρία με την Ϊφιγένεια ζήσαμε από πρώτο χέρι την «δίψα» των κατοίκων των επαρχιακών πόλεων για αξιόλογες νέες θεατρικές παραστάσεις.

Μανώλης Δούνιας

Ποια είναι τα συστατικά που μπορούν να κάνουν μια παράσταση επιτυχημένη; Σας αρκεί η καλλιτεχνική επιτυχία ή και η οικονομική επιτυχία είναι μέρος του στόχου σας; Οι λειτουργοί της τέχνης κινδυνεύουν από τη κρίση;

Κακά τα ψέματα ο συνδυασμός των δυο είναι αυτό που όλοι μας επιδιώκουν. Πριν μερικά χρόνια η καλλιτεχνική επιτυχία ίσως για πολλούς να ήταν αρκετή. Αλλά στην εποχή μας η καλλιτεχνική επιτυχία μπορεί μεν να είναι εξαιρετικά ικανοποιητική δεν είναι όμως το μοναδικό ζητούμενο. Η παραγωγή μιας θεατρικής παράστασης απαιτεί την αφοσίωση και τη συμβολή πολλών ανθρώπων πάνω και πίσω από την σκηνή, ανθρώπων που το θέατρο είναι το επάγγελμά τους και όχι ένα χόμπυ για το οποία πρέπει να αμείβονται περιστασιακά ή συμβολικά. Οι λειτουργοί της τέχνης σαφώς κινδυνεύουν από την κρίση, καθώς για κάποιους ο πολιτισμός είναι ένα είδος πολυτελείας που δεν αποτελεί προτεραιότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ηθοποιοί και οι υπόλοιποι καλλιτεχνικοί συντελεστές να χρειάζεται να δουλεύουν σε δύο και τρεις δουλειές ταυτόχρονα προκειμένου να εξασφαλίσουν τα απολύτως βασικά. Έτσι έχει προκύψει και το συνηθισμένο φαινόμενο σε κάποιες δουλειές να αμείβονται μόνο με ποσοστά επί των όποιων εισπράξεων ή ακόμα χειρότερα να πέφτουν θύματα αλεξιπτωτιστών στο χώρο της παραγωγής.

Πιστεύετε ότι ένας καλλιτέχνης πρέπει να είναι κοινωνικά ενταγμένος;

Αν με το κοινωνικά ενταγμένος, εννοούμε να συμμετέχει στα κοινά, να ενδιαφέρεται για τους γύρω του και να βοηθά όπου και όπως μπορεί, τότε φυσικά ναι. Αν εννοούμε τη δεδηλωμένη ένταξη του σε έναν πολιτικό χώρο ή πολιτικό κόμμα, τότε αυτό θεωρώ ότι δεν είναι απαραίτητο, ίσως ούτε καν χρήσιμο. Γιατί καθώς το έργο του κάθε καλλιτέχνη εκτίθεται μπροστά στα μάτια ολόκληρου του κόσμου, η θεώρηση του για τον κόσμο και για την κοινωνία στην οποία ζει καθρεφτίζεται μέσα στο ίδιο του το έργο. Δε νομίζω ότι ένας άνθρωπος μπορεί να λειτουργήσει ή να δημιουργήσει αγνοώντας τα όσα συμβαίνουν γύρω του και να μην αποκαλύψει πτυχές του εαυτού του στο έργο του.

Λίγο πριν κλείσουμε, θα ήθελα να σας ζητήσω να μοιραστείτε με τους αναγνώστες του Maxmag, κάποια από τα επόμενα σκηνοθετικά σας σχέδια, καθώς και τις σκέψεις σας για το μέλλον και όσα μας επιφυλάσσει.

Τον χειμώνα θα επαναληφθεί ο «Αμπιγιέρ» στη Β Σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας με τον Αλέξανδρο Μυλωνά, τον Μάνο Βακούση, την Άννυ Λούλου και την Ευγενία Αποστόλου. Επίσης, θα είμαι συνεργάτης σκηνοθέτης του Δημήτρη Μαυρίκιο στο «Απόψε Αυτοσχεδιάζουμε» που θα ανέβει στην κεντρική σκηνή του Εθνικού θεάτρου, ενώ παράλληλα θα συνεργαστώ με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη, στο «Βυσσινόκηπο», που θα ανέβει στο Θέατρο Χορν, αλλά και στις επαναλήψεις του «Φάρου» (Θέατρο Αθηνών) και του «Φεγγίτη» (Θέατρο Εμπορικόν). Για την άνοιξη του 2019 είμαι σε συζητήσεις να σκηνοθετήσω κάτι δικό μου, ενώ για το επόμενο καλοκαίρι ετοιμάζουμε μαζί με τον Αιμίλιο κάτι καινούριο που θα ανακοινωθεί σύντομα.

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση “Αντιγόνη” του Σοφοκλή:

Μετά την επιτυχημένη «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, o Αιμίλιος Χειλάκης και o Μανώλης Δούνιας συν-σκηνοθετούν φέτος την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Η νέα μετάφραση είναι του ποιητή Γιώργου Μπλάνα, η πρωτότυπη μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη και τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ερμηνεύουν η Αθηνά Μαξίμου, ο Αιμίλιος Χειλάκης και ο Μιχάλης Σαράντης.

Οι δύο σκηνοθέτες ακολουθούν τα πρότυπα της αρχαίας τραγωδίας, όπου όλοι οι χαρακτήρες του δράματος μοιράζονται σε τρεις υποκριτές. Έτσι, ο Αιμίλιος Χειλάκης γίνεται Κρέοντας και Ευρυδίκη, η Αθηνά Μαξίμου, Αντιγόνη και Τειρεσίας και ο Μιχάλης Σαράντης, Αίμονας, Σκοπός και Ισμήνη. Τα οκτώ μέλη του χορού αναλαμβάνουν το ρόλο των αφηγητών και διηγούνται την ιστορία της εμμονικής σχέσης των ηρώων με τα πιστεύω τους. Αυτά που τους οδηγούν στην καταστροφή τους, αφού ο Κρέοντας είναι αποφασισμένος να επιβληθεί και η Αντιγόνη αποφασισμένη να πεθάνει. Στο μεταξύ, οι πολίτες παραδομένοι στον φόβο, ψιθυρίζουν κρυφά, μα δεν τολμούν να αντιδράσουν, ενώ η πόλη παραμένει ακυβέρνητη.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας

Σκηνοθεσία: Αιμίλιος Χειλάκης – Μανώλης Δούνιας

Διασκευή: Μανώλης Δούνιας

Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης

Σκηνικά-Κοστούμια: Εύα Νάθενα

Κίνηση: Αγγελική Στελλάτου

Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος

Μουσική Διδασκαλία-Ακορντεόν: Άννα Λάκη

Βοηθός Σκηνοθετών: Αλέξανδρος Βάρθης

Βοηθός Σκηνογράφου: Ερατώ Τσάτσου

Βοηθός Ενδυματολόγου: Δανάη Ψωμοδότη

Παραγωγή: Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη

Ερμηνεύουν

Αθηνά Μαξίμου

Αιμίλιος Χειλάκης

Μιχάλης Σαράντης

Χορός:

Σωκράτης Πατσίκας

Παναγιώτης Κλίνης

Κρις Ραντάνοφ

Σμαράγδα Κάκκινου

Μαρία Τζάνη

Πάρις Θωμόπουλος

Τίτος Λίτινας

Άννα Λάκη

Βασιλική Ευαγγέλου Παπαθανασίου

https://www.maxmag.gr/synenteukseis/manolis-doynias/https://www.maxmag.gr/synenteukseis/manolis-doynias/